BURSA TUNCELİLİLER DERNEGİ - Yöresel-Kiyafetler

Erkek giysileri:

Postal/postal: Genellikle sipariş üzerine yapılır. Burun kısmı küt, alçak topuklu, topuğun üst kısmı parmaklarla tutulup rahat ayağa giyilmesi için ‘poçik’ diye tabir edilen tutacak yeri bırakılır. ‘Goskarcı’ olarak tanımlanan ustaların elinde yapılır. Ekonomik durumları iyi olan aileler giyebilir. Siyah rengi tercih edilir. Hozat kundurası olarak yörede tanınmış bir tip vardır.

laştıg/lastik: genellikle endüstrinin gelişimi ile fabrikalarda yapılan ayakkabıdır. Ankara ve Gıslavet olarak iki çeşit olup siyah renklidir.

Çarıği/Çarık:Sığır derisinden yapılır. Kesim zamanında tuzlanan deri, güneşe bırakılarak artıklarından arındırılıp hasıl hale getirilir. Yumuşak kalınması için toprağa gömülerek saklanır. Bir takım çarık ‘zoğ’ diye ifade edilen parçadan ibarettir. Ayak ölçülerine göre kesilen parçanın kenarları kesime yakın yerde küçük, küçük delinir. Kalın ip büyüklüğünde kesilen deriden bağ yapılır. Bağ deliklerden geçirilerek ayağın üst kısmı açıkta kalacak şekilde büzülür. Çarığın uç kısmı 5 cm kadar birleştirilerek yine deri ile dikilir, başka yerlerinde dikiş yoktur.

Puçi/yün çorap:Yünden el ile örülür. Çorabın uç kısmından, çorap ağzına kadar, giyilişin üst kısmına gelecek şekilde nakışlar işlenir. Nakışlarına; işkembe, buğday taneleri, zincir, saç örmesi gibi nakışlar konur. Ayak bileği ile diz kapağının ortasına kadar gelir, bağ ile bağlanır.

Gorey/yün çorap: Yünden el ile örülür. Çorabın uç kısmından çorap ağzına kadar, giyilişin yan taraflarından görünecek şekilde her iki yanından, nakışlar işlenir. Nakışlarına; işkembe, buğday taneleri, zincir, saç örmesi ve geleneksel kilim motifleri gibi nakışlar konur. Giyilecek kişinin ayak ölçülerine göre yapılır. Özellikle diz kapağının altına kadar çekilir, orada bağ ile bağlanır. Çorap bağının ucuna bir püskül bağlanır, püskül renk, renk iplerden yapılır, çorabın bağlandığı yerden aşağıya sarkılır.

Tumani/şalvar:Beyaz renk patiskadan veya amerikan bezi gibi hazır kumaştan yapılan alt giysidir. Ayak girişi ayağın girebileceği darlıkta, ağız kısmına doğru genişleyen iki paçalı giysidir. Uç tarafında uçkuruk yuvası vardır. Uçkuruğun her iki ucunun çıkarılıp göbek üstünde bağlanacağı şekilde bir yırtmaç bırakılır.

Sal/salvar:Elden örülen beyaz yün, iplik haline getirilerek el tezgahlarında dokunarak kumaş haline getirilir. Bu kumaştan şalvar ve pantolon arası ölçülerinde dikilen giysidir. Şalın sağ ve sol kısımlarında paça kısmından kemer kısmına kadar ince çizgilerle renkli şeritler işlenir. Oldukça kalın olan kumaşı nedeniyle kaba bir görüntü sağlar.

Erkekler de sol paça diz altında çorabın altına konup giyilmiş ise lider kişi simgesidir. Ancak lider şahıs öyle giyinebilir.

Pırên/İçlik: Beyaz renk patiskadan veya amerikan bezi gibi hazır kumaştan yapılır. Gömleğe yakın kesimi olmakla beraber, dizlere kadar iner. Yakasız olup, göğüs kafesine kadar sarkan yakası tek düğme ile boyun altında düğmelenir. Bel hizasından iki taraflı yırtmaçlı olup, dizlere kadar inen bir üst giysidir.

Sapık/Cepken:Keçi kılı iğle örülerek iplik haline getirilir. İplikler el tezgahlarında dokunarak kumaş haline getirilir. Elde edilen kumaş enleri yan yana getirilip makas kullanılmadan dikilip sapık yapılır. Keçi kılı olduğundan genellikle siyah renk olur. Sapık boyun ile omuz hizalarından bel inceliğine kadardır. Yakasız olup, kol kesimi dirsek hizasındadır. Cepkeni andıran kesimi ile, kol çevreleri ve yaka dönemeçleri ile sırt kısmında yöresel motiflerle işlemelide olabilir.

Fıtıke/Kuşak:Hazır satılan bel kuşağı kullanılır. Genellikle Şam ve Halep dokumalı kuşaklar talep gören cinsidir. Erkeklerin bellerine sardıkları kuşak beli ağrılardan korumak, ve soğuğa karşı koruma amaçlı kullanılır.

Puşiye/Puşu:Beyaz renkli olan makine dokuması kumaşlarından seçilir. Puşu; üç parmak genişliğinde sarılarak yassı bir şekilde fesin üzerinde bağlanır. Bağlama düğümleri sol omuz üzerine salınarak kullanıldığında, savaşçı kişiliğin sembolü olarak algılanır.
Fes:Keçeden yapılan gri renkli fesler başa takılır.

Pıraguretene/xotêrapistene
Cüamerd en bınê kınca de cêrra tumana, corra pırên verrao. Ravêr puçi yenê pıraguretene, eke wast guçê tumana beno puça verra. Taê Cüamerdi hurendia puça de gora cênêpıra. Corra islige cerina pıra, cêrra salvari oncinê xo ser. Salvara dıme laştıgi oncine nınge. Pay ra sale mayani serro ebe sure cêrina, dı guçê sale kalake de rêşinêpe, gıre dino pıro, rınd qeyim nême salvara sero, nême islige sero nejdiye bostê verendiye de gıredina. Sale dıma corra eke esta yelege, yelege sero çıg ke cerino pıra yi kenê pay, ya çakit, ya ki sapık cerinopıra. Cüamerdê ke serê xo gırêdanê ebe puşiye sarê xode kula gırêdanê.

Kadın/Kız Giyimi

Khundurey/Kundura:Genellikle sipariş üzerine yapılır. Burun kısmı yumurta, yüksek topukludur. ‘Goskarcı’ olarak tanımlanan ustaların elinde yapılır. Ekonomik durumları iyi olan aileler giyebilir. Siyah rengi tercih edilir. ‘Hozat Kundurası’ olarak yörede tanınmış bir tip vardır.

Çarıği-Çarık: Sığır derisinden yapılır. Kesim zamanında tuzlanan deri, güneşe bırakılarak artıklarından arındırılıp hasıl hale getirilir. Yumuşak kalınması için toprağa gömülerek saklanır. Bir takım çarık ‘zoğ’ diye ifade edilen parçadan ibarettir. Ayak ölçülerine göre kesilen parçanın kenarları kesime yakın yerde küçük, küçük delinir. Kalın ip büyüklüğünde kesilen deriden bağ yapılır. Bağ deliklerden geçirilerek ayağın üst kısmı açıkta kalacak şekilde büzülür. Çarığın uç kısmı 5 cm kadar birleştirilerek yine deri ile dikilir, başka yerlerinde dikiş yoktur.

Puçi/Çorap: Yünden el ile örülür. Çorabın uç kısmından, çorap ağzına kadar, giyilişin üst kısmına gelecek şekilde nakışlar işlenir. Çorabın ayak kısmı ile ayak bilek kısmı ayrı desenli olur. Kadın çoraplarında genellikle ayak bilek kısmı tümünün nakışlı olduğu da yaygındır. Nakışlarına; işkembe, buğday taneleri, zincir, saç örmesi gibi nakışlar konur. Ayak bileğinin üst kısmına kadar çıkar, bağsızdır.
Tumalığ:Ayakdonu:Kadınların alt giyimidir. İpekli düz kumaştan dikildiği gibi, pazen veya pasma’dan dikildiği de olur. Paça kısımlarına çamaşır lastiği takılırken, uçkuruk bölümüne kumaştan yapılan ip, yuvaya geçirilerek göbek altında bağlanır.
Salvari:Tumalığ yerine giyilen giysidir. Yaklaşık 4.5 m pazen veya kadife kumaştan dikilir. Ayaktan bele doğru gittikçe genişleyen, döküklü bir giysidir.

Pırên/İçlik: Beyaz renk patiskadan veya amerikan bezi gibi hazır kumaştan yapılan üst giysidir. Gömleğe yakın kesimi olmakla beraber, dizlere kadar iner. Yakasız olup, bir karış uzunluğunda ki yırtmacı ile ‘O’ halindeki yaka kısmı, boyun arkasında tek düğme ile iliklenir.
Taqiye/takı:Entarinin içine giyilen iç Entaridir. Tipi entari kesiminde olup, pazen kumaştan dikilir. Asıl ve astar olmak üzere dikilir.

Enteriye/qutmiye:Asıl yüz kısmı desenli ipekli kumaş olup astar tarafı düz kumaştan dikilir. Belden ayak bileklerine kadar üç eteklidir. Belden ayak bileğine kadar uzunlukta olan arka etek arka tarafı komple kapatır. Ön tarafta bulunan diğer iki etek önden katlanarak sağ ve sol taraflardan bel üzerinden arkada katlanır.
Sorx:

Fıtıke/Bel Kuşağı: Hazır satılan bel kuşağıdır. Genellikle Şam ve Halep dokumalı kuşaklar talep gören cinlerdir. Kadınların bellerine sardıkları kuşak beli ağrılardan korumak, ve soğuğa karşı koruma amaçlı kullanılır. Kadınların erkeklere oranla daha geniş ve uzun olan kuşak uçları uzun püsküllüdür. Püskülleri renk, renk olup, bükülerek boncuklarla süslenerek belden sarkılır. Belin ön kısmından görünecek şekilde de kuşak kumaşına dikilen renkli bocuk ve süslemeler bulunur. Üç ayrı parçanın birbirine eklenerek dikildiği kuşağın her bölümü ayrı renklerden olduğu görülür. Yünlü dokumaları tercih edilir.

Kaşing/Kuşak:Elde dokunan uzun ve yassı bir kuşaktır. 3-4 cm genişliğinde, 5-6 m uzunluğunda uçları püsküllü ve desenli bir parçadır. Yöresel nakışların işlendiği kaşıng yün iplikten el tezgahlarında dokunur. Kadınların üçetek ve bel kuşağı üzerine kemer görevi yapan genellikle koyu tonlu bir sargıdır.

Fose-fese/Fes:Kadınların baş bağlamalarının temeli sayılır. Paşa takılan fes basma veya pazen kumaştan dikilir.

Kofi:Bez parçalardan elde edilen kofiler, tülbent büyüklüğünde olup üçgen boyutlarındadır. Yuvarlak haline getitilip fesin üstüne bağlanır. Genellikle 2 adet olur.

Puşiye/Puşu:Siyah ipekli kumaştan makine dokuması olup iç tarafı siyah renk kenar kısımlarında renk renk bir kuşak bulunur. Altı ayrı renklerden olanına altıparmaklı puşu diye tanınır. Kadınlar; birini boğaz altına birinş baş kısmına olmak üzere iki adet olarak kullanırlar.

Nermıke/Yazma:Renkli küçük puşulardır. Genellikle kızlar tarafından kullanılır. Birkaç renkli puşu üst üste fesin üzerine sarılarak baş bağlanır. Başında sadece puşu bağlı baş; daha evlenmemiş genç kızlığın simgesidir.

Leçege/Tülbent:Beyaz renkli puşudur. Etrafı boncuklu veya oya işlemeli olup, kadınların puşuların üzerine attığı parçadır.

Çengeli: Gümüş veya değerli madeni pullarla süslnip zincire bağlanır ve boyun altından başın sağ ve solundan baş üstünde çenkellerle puşulara tutturulur.